Tüm Detaylarıyla Yığma Yapı Nedir?

Yığma yapı kısaca, iskelet sistemine ihtiyaç olmadan yalnızca duvar taşıyıcı elemanlarıyla yapılan bir yapı çeşididir. Taş, tuğla, kerpiç ve kargir gibi doğal malzemelerle yapılan yığma yapılar, Türkiye’de 60’lı yıllardan itibaren kamu kurumları dahil pek çok binada kullanılmıştır. Kültürel ve sürdürülebilir bir inşaat yapısı olarak kabul edilen yığma yapılar ile ilgili bazı güncel tartışmalar da mevcuttur. Şimdi yığma yapının detaylarına inerek yığma bina nedir, depreme dayanıklı mıdır ve güvenli midir sorularına yanıt arayalım.

Yığma Bina Nedir?

Yığma bina, taşıyıcı duvar elemanları ile yapılan bir bina çeşididir. Kırılganlığı düşük olan malzemeler ile yapılan bu binalar iskelet sistemine sahip olmadan inşa edilir. Yığma Yapı Yönetmeliğinde belirtildiği üzere yığma yapılarda kullanılan tuğla, taş gibi malzemelerinin güvenli ve dayanıklı şekilde yapısal tasarımda yer alması istenir.

Yığma binaların taşıyıcı sisteminde; duvarlar, döşemeler ve hatıllar yer alır. Yığma yapılarda kullanılan malzemeler, birbirine bağlı olacak şekilde yükleri taşır ve bina temelinde kullanılır. Genel olarak yığma yapıların özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:

• Geçmişten günümüze hem geleneksel hem de modern yapılarda kullanılmıştır.
• Kırsal alanlar ve tarihi yapıların yoğun olduğu bölgelerde yığma yapılar daha fazladır.
• Taşıyıcı duvar elemanları sayesinde dikey yükleri güvenli şekilde taşır.
• Genellikle inşasında yerel ve doğal malzemeler arasındaki kerpiç, taş, briket ve pişen toprak tuğlalar kullanılır.
• Basit taşıyıcı sistemler eşliğinde yapılır.
• Genellikle üç kat olacak şekilde inşasına başlanır.
• Düşük maliyetlerle inşa edilir.
• Dış cephe tasarımında istenilen estetik tasarıma yer verilebilir.
• Yapımında kullanılan kalın duvarlar ses ve ısı yalıtımının doğal şekilde yapılmasını sağlar.
• Yığma yapılarda kullanılan teknikler ve hassas malzemeler kafiyeli işçilik gerektirir.

Bazı yığma yapılar anıtsal ve tarihi yapı özelliğine sahiptir. Bundan dolayı yığma yapıların sürekli kontrol edilmesi durumu bazı yapılarda geçerli olmayabilir. Bu da geleneksel ve tarihi yığma yapıların nasıl korunması gerektiği ile ilgili tartışmaları beraberinde getirir. Biz bu tartışmalara girmeden bir başka tartışma konusu olan yığma yapı depreme karşı dayanıklı mıdır sorusunu cevaplayalım.

Yığma Bina Depreme Dayanıklı Mıdır?

Yığma binaların yapı özelliklerinden dolayı depreme ve dış etkenlere karşı dayanıklı olup olmadığı merak edilir. Ayrıca yığma bina ömrü ne kadardır konusu da epey merak edilenler arasındadır.

Yığma yapılarda kullanılan malzemeler, yapısal dayanıklılık açısından yapı ömrünü uzatır niteliktedir. Bununla beraber deprem gibi yıkıcı bir dış etken sonucu yığma binaların yatay yük taşıma kapasitesi doğrudan azalır. Bu durum da depreme karşı yığma binanın dayanıklılığı azaltır.

Günümüzde yığma yapıların yerine betonarme yapıların yapılma nedeni de dayanıklılık faktörüdür. Her ne kadar bina yapımın doğal ve dayanıklı malzemelere yer verilse de bu yapıların ani hasarlara karşı esnekliği zayıftır.

Örneğin, duvarlarda kullanılan tuğlalar altında yer alan yapı elemanlarına güç aktarırken temel kadar da ağırlık aktarımı yapar. Yani kolon ve iskelet sisteminin bulunmadığı bir yapı temelinde topyekün yapının yıkılma ihtimali artar. Yine taş ve donatısız yığma binalarda donatı kullanılmadığı için rijit yani yapılar arası denge azdır.

Böyle bir durumda da deprem gibi yıkıcı etkenlere karşı yapı dayanıklılığı daha düşüktür. Deprem bölgelerinde riskli bir tercih olan yığma yapılar, bazı avantajları sayesinde günümüzde hala varlığını sürdürür. Şimdi avantajları ve eksiklikleri ile yığma yapıların çeşitli özelliklerine göz atalım.

Yığma Yapıların Avantajları ve Dezavantajları

Yığma yapıların başlıca avantajlarını şöyle sıralayabiliriz:

• Maliyet Açısından Daha Ekonomiktir

Yığma yapılarda kullanılan malzemeler doğal ve kolay bulunabilir yapı elemanlarıdır. Taş, kerpiç, tuğla gibi malzemeler eşliğinde yapılan yığma binalar, tek bir malzemeyle de kolayca yapılabilir. Bundan dolayı da bina yapımı için gereken maliyet kalemleri azalır.

• Yapı Sağlamlığı Açısından Dayanıklı Malzemeler Kullanılır

Yığma binalardaki malzemeler, yapı güvenliği ve dayanıklılığı açısından yüksek mukavemet özelliğine sahiptir. Bilhassa yatay yükleri taşıma kapasitesi açısından tuğla gibi doğal malzemeler tercih edilebilir. Malzemelerin düzgün ve doğru teknik ile yerleştirilmesi sonucunda duvarın yatak yüklere karşı dayanıklılığı da artar.

• Doğal Malzemeler ile Yalıtım Yapılır

Yığma bina malzemeleri, sıcaklık farkını dengede koruyan bazı özellikleri barındırır. Örneğin, kalın taş ve tuğla kullanılarak yapılan yığma binadaki duvarlar, kalınlık açısından mükemmel bir yalıtım olanağı sunar. Kalın örülen duvarlar sayesinde dıştan içe gelen ısı farkı dengelenir ve iç mekânın konforlu şekilde kullanılmasını sağlar. Kullanılan malzemeler, yazın serin hissettirecek kışın ise ısıyı dengeleyecek şekilde yalıtım özelliğini yansıtır.

• Özel İşçilik Gerektirmez

Geleneksel ve doğal yapı malzemesi kullanılmasından dolayı yığma bina yapımında çok detaylı tekniklere yer verilmez. Bununla birlikte yığma yapıların güvenli şekilde inşa edilmesi adına profesyonel işçilik desteğine ihtiyaç vardır. Doğru ve güvenli teknikler yardımıyla yığma bina yapımı oldukça kolay şekilde inşa edilir. Ayrıca yığma yapılar, estetik tasarım isteğini de karşılar. Geleneksel ve tarihi pek çok yapıda yığma yapıların izlerine rastlanır.

Yukarıdaki avantajlar ile beraber yığma yapı dezavantajları da bilmek önemlidir. Bu dezavantajları da şöyle sıralamak mümkündür:

• Dikey yük taşıma kapasitesi düşüktür.
• Yapının yer değiştirmesi mümkün değildir.
• Depreme karşı gevşeme ve yıkılma riski vardır.
• Sürekli düzenlenmesi ve kontrol edilmesi gerekir.

Yığma yapılar, kolon-kiriş sistemine sahip olmadığı için bazı güvenlik endişelerini beraberinde getirir. Bundan dolayı da yığma yapıların düzenlenip tekrar kullanılabilir hâle getirilmesine yönelik yenileme çalışmaları yapılır. Özellikle tarihi yapı kapsamındaki yığma binalarda çeşitli restorasyon çalışmaları uygulanır.

Yığma Yapı Çeşitleri Nelerdir?

Yığma yapıda kullanılan malzemeye göre farklı çeşitte yapı çeşitleri mevcuttur. Yığma yapıların çeşitleri şu şekildedir:

• Donatılı Yığma Yapılar
• Donatısız Yığma Yapılar
• Kuşatılmış Yığma Yapılar
• Donatılı Panel Sistemli Yapılar

Yığma özellikli yapılarda genellikle donatısız yani taş, kerpiç ve tuğla ile yap örneklerine rastlanılır. Donatılı yığma yapılarda ise duvarların arasında dayanıklı çelik donatılar yerleştirilir. Böylece depreme karşı daha dayanıklı olması sağlanır. Kuşatılmış yığma yapıda da duvarın dış yüzeyine çelik, hafif çelik ve betonarme kuşaklar çevrilir. Bu da deprem gibi yıkıcı dış etkenlere karşı dayanıklılığı artırır. Son olarak donatılı panel yığma yapıda ise beton paneller ve çelik donatılar kullanılır. Farklı yığma yapı sistemlerinin genel kullanım özellikleri bu şekildedir. Peki genel olarak yığma yapıların kullanım ömrü uzun mudur?

Yığma Bina Ömrü Ne Kadardır?

Yığma binaların avantajlarından biri kolay tamir edilebilir özellikte olmalarıdır. Hasar tespit ve yenilenme çalışmalarından sonra bir yığma bina tekrar kullanılabilir duruma gelir. Yığma binaların ortalama kullanım ömrü ise 60 yılı geçer. Tarihi ve geleneksel yığma yapıların kullanım ömrü de 100 yılı bulmaktadır. Yığma binaların kullanım ömrünü uzatan temel faktör ise yapım aşamasında doğru teknikler kullanılarak yapının sağlam inşa edilmesidir.

Kolon ve kirişin kullanıldığı yapı sistemlerinden biri olan karkas yapı hakkında da bilgi edinmek için Karkas Yapı Nedir, Nasıl Yapılır adlı blog içeriğine göz atabilirsiniz.

Yığma bina nedir, yığma binaların özellikleri nelerdir sorusu eşliğinde merak edilenleri yanıtladık. Yapı güvenliği ve dayanıklılığı açısından prefabrik ev arayışındaysanız Villa Yapı hizmetindeki Prefabrik Yapı ürünlerine göz atabilirsiniz.