İmar Planı Nedir? İmar Planı Çeşitleri Nelerdir?

İnşaat uygulamasına geçilmeden önce mevcut alanın gelecekte nasıl değerlendirileceğine dair planlara ihtiyaç vardır. İmar planı ile mevcut bölge planının şehircilik esaslarına ve mekân düzenine göre düzenlenmesi sağlanır. Farklı imar çeşitleri planları ile ölçek türüne göre planlama aşamasına geçilir. Peki imar planı ne işe yarar ve hangi imar planı sorgulaması nasıl yapılır?

İmar Nedir?

İmar planı nedir sorusunun yanıtına geçmeden önce, imar kavramına eğilmekte fayda vardır. İmar, bir yerin insan topluluğunun yaşamasına uygun bir duruma dönüştürülmesi, bayındır hâle getirilmesi veya başka bir deyişle kentleşmesi olarak tanımlanabilir. Şehir planlamasının önemli bir parçası olan imar, insanlar için yaşamaya uygun bir yapılandırma içerir. Türkiye’de de imar etme şartları doğrultusunda çevre düzenine uygun şekilde imar yapılandırılmasına geçilir. 

İmar Planı Nedir? 

İmar planı ise imar uygulaması yapılacak yerleşim alanları ile ilgili detaylara yer verilen harita türüdür. İmar uygulamasında ise belirlenen bir yerleşim yerinde, çeşitli ortak kullanım alanlarının ve yolların gösterilmesi, ve ayrıca yapılar arasındaki sınırların çizilmesi noktasında imar planlarına ihtiyaç duymaktadır. İmar yönetmeliğine göre de nazım imar planı ne demek sorusunun cevabı şöyledir: 

“ Bölge planlarının mekâna ilişkin genel ilkeleri ve varsa çevre düzeni planlarına uygun olarak hâlihazır haritalar üzerine ve yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklüklerini, nüfus yoğunlukları ve eşiklerini, ulaşım sistemlerini göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, plan hükümleri ve raporuyla beraber bütün olan plan.”

İmar planı sayesinde bir arsa ve çevresinin sahip olduğu özellikler itibariyle ne büyüklükte ve yükseklikte yapılar için uygun olduğunu anlamak kolaylaşır. Bununla beraber, nasıl ya da ne amaçlarla inşa edilmiş yapılara ev sahipliği yapacağı gibi son derece kritik soruların yanıtına da ulaşmak mümkündür. Tüm bu yapıların bir düzen içerisinde bir araya getirilmesi de yine imar planı ile mümkün olmaktadır.

İmar planı kanunen nüfusu 10.000’i aşmış olan yerleşim merkezleri için inşaat öncesinde elde edilmesi gereken bir belgedir. İmar planı ile bölgede ikamet edecek olan halkın barınma dışında gereksinim duyduğu sosyal alanlar ve yaşam kalitesini artırmaya yönelik düzenlemeler ile bölgeye dair istatistik veriler içeren rapor hazırlanmış olur.

Nüfusun 10.000 ve altında olduğu bölgelerde ise imar planının oluşturulup oluşturulmayacağı belediye tarafından belirlenmektedir. İmar planının sorgulanması ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığının e-plan otomasyonu aracılığıyla yapılmaktadır. 

Yapıların inşa aşamasından önce sahip olunması gereken bir diğer belge ise yapı ruhsatıdır. Yapı ruhsatına dair merak ettiğiniz her şey için Yapı Ruhsatı Nedir? Yapı Ruhsatı Almak İçin Gerekenler konulu içeriğimize göz atabilirsiniz. Ayrıca imar planı ile birlikte ele alınan imar durumu ile ilgili bilgiler için de İmar Durumu Nedir, İmar Durumu Sorgulaması Nasıl Yapılır adlı yazımızı inceleyebilirsiniz. 

İmar Planı Çeşitleri Nelerdir?

İmar planı türleri, sahip oldukları ölçek türüne ve ele aldığı detaylara göre değişiklik gösterebilmektedir. Birbiri içerisinde hiyerarşik bir sıralamaya sahip olan 4 ana imar planı çeşidi mevcuttur. Bu planlara birlikte daha yakından bakalım:

Uygulama İmar Planı Nedir?

Nazım imar planı doğrultusunda hazırlanan uygulama imar planı 1/1000 ölçeğe sahip olan ve zaman zaman bu ölçeğe göre adlandırılan imar planı türüdür. Uygulama imar planları ilçe belediyeler tarafından hazırlanmakla beraber söz konusu bölgelerin yapı adalarını, düzen ve yoğunluklarını ve yollarını incelemektedir. Arsa türevi gayrimenkul yatırımlarında alıcı konumundaki vatandaşlar için önemli olan imar planı türü uygulama imar planıdır.

Uygulama imar planı genel olarak arsa üzerinde ne tür yapıların yer alabileceği gösterilmektedir. Ayrıca bu küçük ölçekli plan türünde, o bölgenin sakinleri için oluşturulan park, bahçe, sosyal tesis, ibadethane, hastane, okul gibi sosyal alanlar ve yerleşim alanlarında ihtiyaç duyulan daha pek çok yapıya detaylı bir şekilde yer verilmektedir.

Mekânsal Strateji Planı Nedir?

Mekansal strateji planı, çizimleri 1/250.000 ile 1/500.000 veya daha büyük ölçekli haritalar üzerinde hazırlanan plan türüdür. Ülke genelinde kullanılan imar planı türü olup sıralamanın en üstünde yer almaktadır. Bu plan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından oluşturulmaktadır.

Çevre Düzeni Planı Nedir?

Çevre düzeni planı, en az bir şehri kapsayacak şekilde oluşturulan ve 1/50.000 ile 1/100.000 ölçekleri arasında çizilen plan türüdür. Bu plana ait çalışmalar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yürütülmektedir.

Nazım İmar Planı Nedir?

Nazım imar planı, uygulama imar planının temelini oluşturan ve 1/5000 imar planı ölçeği baz alınarak oluşturulan plan çeşididir. Bu planda uzun vadede kentin gelebileceği hâle yönelik detaylara yer verilmektedir. Bununla anlatılmak istenen ise şudur: Gelecekteki nüfus yoğunlukları ve gerek duyulursa olası yapı yoğunlukları, başlıca bölge türleri, bölgelerin gelişme büyüklükleri, yönleri ve ulaşım sistemleri gibi konular nazım imar planında şehrin geleceğine dair fikir vermektedir. Nazım imar planı büyükşehir statüsüne sahip kentlerde Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanmaktadır. Yukarıdaki imar planı türleri ile birlikte yerleşim yeri ve imar planı amacı ile ilgili uygulanan imar planı çeşitleri de mevcuttur. 

Parselasyon İmar Planı: Uygulama imar planına göre hazırlanan ve duruma göre belediye encümeninde veya il idare kurulunda onaylanan plan türüdür.

İlave İmar Planı: Mevcut imar planı ihtiyaçları yerleşim birimlerindeki ihtiyaçları karşılayamaz duruma geldiğinde, eldeki plan ile uyumlu ve tutarlı olacak şekilde tasarlanan ve bütünlük sağlaması hedeflenen plan türüdür.

Mevzi İmar Planı: Bir yerleşim alanında, mevcut imar planlarının bölgenin nüfusuna ve ihtiyaçlarına yeterince cevap verememesi ve yeni yerleşim yerlerinin kullanılmaya başlanması kararı durumunda, gerekli altyapının yönetmeliğe uygun bir biçimde dahil edildiği plan türüdür.

Özel İmar Planı: Özel amaçlı çevre düzeni kapsamında ele alınan planlar da mevcuttur. Özel imar planına dahil olan turizm, çevre koruma bölgesi, bütünleşik kıyı alanları planı, sanayi-teknoloji bölgeleri ve koruma amaçlı imar planı amaçları mevcuttur. Bu amaçlar doğrultusunda mevcut alan yalnızca belirlenen özel imara yönelik açılır. 

Revizyon İmar Planı: Hâlihazırda elde bulunan planların muhtelif sebeplerden ötürü ihtiyaçlara yanıt veremediği ve uygulamasında sorun yaşandığı takdirde planın gerekli yerlerinde değişikliğe gidileceği imar planı türüdür. 

İmar Planı İptal Edilirse Ne Olur?

İmar planı, 3197 sayılı İmar Kanununun 8. maddesine göre onaylandıktan bir ay sonra askıya alınır. Bu süreden sonra ise şehircilik esaslarına aykırılık, kamu yararı veya planlama esasları gözetilerek imar planı iptal edilebilir. İmar planı iptali nedir sorusunun cevabı da planlama ve şehircilik esaslarına uygun yapılandırılmayan imarın iptali davasıdır. İptal davası açabilmek için imar planının askı süresinin yani 1 aylık sürenin sona ermesi gerekir. İmar planı iptal edilirse değişiklik yapılması planlanan alanın da plansız hâle geleceği görüşü hakimdir. 

İmar planı çeşitleri ve imar plan detaylarına dair bilgiler verdik. Prefabrik evlerde de geçerli olan imar planı ve durumu ile ilgili bilgileri aldıktan sonra prefabrik ev yapımı ile ilgili tüm merak ettikleriniz için Villa Yapı üzerinden gerekli bilgilere ulaşabilirsiniz.